Holokaust, pamięć, powielacz : Zagłada Żydów i okupacyjne stosunki polsko-żydowskie w publikacjach drugiego obiegu w PRL "Zagłada Żydów i okupacyjne stosunki polsko-żydowskie w publikacjach drugiego obiegu w PRL "
Warszawa : Biblioteka "Więzi" : Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk : Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020.
Pisać ku "pokrzepieniu serc" czy "rozrywać rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości"? Ten dylemat nie był obcy autorom publikującym w PRL poza cenzurą. W swej książce Martyna Grądzka‐Rejak i Jan Olaszek analizują, w jaki sposób podziemie wydawnicze mierzyło się z tematem zagłady Żydów i postawami Polaków wobec tej zbrodni.
Książka Martyny Grądzkiej-Rejak i Jana Olaszka zajmuje miejsce szczególne w piśmiennictwie o Holokauście i o stosunkach polsko-żydowskich w latach okupacji, w tym zwłaszcza o postawach Polaków wobec szukających ratunku i schronienia Żydów. Jest próbą analizy i usystematyzowania stanowisk, jakie pojawiły się w tych kwestiach w niekontrolowanych przez władze publikacjach opozycji w PRL. W polskiej literaturze naukowej jest to pozycja unikatowa z uwagi zarówno na skalę podjętej analizy, jak i na dążenie do objęcia nią głównych zagadnień, jakie dyskusja nad Holokaustem - w kontekście stosunków polsko-żydowskich - nasuwa. (z recenzji prof. dr. hab. Henryka Szlajfera)
Nie mam wątpliwości, że mamy do czynienia z ważną publikacją, która uzupełnia istniejącą w historiografii lukę. Opisana w niej tematyka nie była do tej pory należycie i całościowo zbadana. Autorzy książki słusznie piszą, że przyjrzenie się temu zagadnieniu może zarówno wnieść istotną wiedzę o polskich debatach na temat Zagłady Żydów, jak i pozwolić w inny sposób opowiedzieć o historii opozycji demokratycznej w PRL. (z recenzji dr hab. Bożeny Szaynok)
UWAGI:
Bibliografia na stronach 263-274. Indeks. Oznaczenia odpowiedzialności: Martyna Grądzka-Rejak, Jan Olaszek.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
Tuż po wojnie w niewielkim lesie Dębrzyna koło Przeworska grupa mężczyzn rabowała i mordowała ludzi wracających z robót w III Rzeszy. Okoliczni mieszkańcy wiedzieli, kim byli sprawcy, ale milczeli na temat dokonanych zbrodni. Rafał Hetman, skupiając się na losach pokoleń dwóch polskich rodzin, opowiada splątaną niczym system leśnych korzeni historię, w której rzeczywistość przeplata się z mitem, pamięć kroczy pod rękę z zapomnieniem, a reporter staje się częścią historii, którą opisuje.
Próbując odpowiedzieć na pytanie, kto mordował w Dębrzynie, Hetman drobiazgowo rekonstruuje pełny chaosu i lęku czas tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski, a śledząc ponad sto lat historii niewielkiego lasu, zastanawia się nad istotą procesów, które składają się na naszą zbiorową (nie)pamięć.
UWAGI:
Bibliografia na stronach 276-[285]. Oznaczenia odpowiedzialności: Rafał Hetman.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
Nasi sąsiedzi Żydzi : z dziejów relacji polsko-żydowskich na Kielecczyźnie w XX wieku "Z dziejów relacji polsko-żydowskich na kielecczyźnie w XX wieku "
Publikacja składa się z dwóch części: naukowej i źródłowej.
W pierwszej swoje artykuły zaprezentowali: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys, dr hab. Elżbieta Słabińska, dr Edyta Majcher-Ociesa, dr Tomasz Domański, dr Marek Maciągowski, dr Justyna Staszewska, Agnieszka Dziarmaga i Bartłomiej Gierasimowicz. Dotyczą one aktywności gospodarczej ludności żydowskiej, kultury i przejawów religijności społeczności wyznania mojżeszowego, szkolnictwa, wizerunku Chmielnika jako przykładowego sztetla tego okresu, eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej oraz Polaków ratujących Żydów. Dwa ostatnie teksty zajmują się kwestiami wykorzystania prac nadesłanych na konkurs w procesie edukacyjnym i dydaktycznym.
W drugiej części publikacji zaprezentowane zostały prace nadesłane na konkurs "Nasi sąsiedzi - Żydzi". Są to wywiady przeprowadzone z osobami, najczęściej Polakami, pamiętającymi czasy II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, na temat żyjących wówczas Żydów.
Artykuły znajdujące się w pierwszej części opierają swój wywód na pracach konkursowych. Uzupełniają i prostują informacje przekazane przez rozmówców. Konkurs "Nasi sąsiedzi - Żydzi" jest inicjatywą Gminy Chmielnik, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Instytutu Pamięci Narodowej - Delegatura w Kielcach i Kuratorium Oświaty w Kielcach.
UWAGI:
Bibliografia, netografia na stronach 275-283. Indeksy. Oznaczenia odpowiedzialności: redakcja naukowa Agnieszka Dziarmaga, Dorota Koczwańska-Kalita, Edyta Majcher-Ociesa.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
Ze wstępem Elfriede Jelinek (przekład Elżbieta Kalinowska)
Była szara deszczowa jesień 1946 roku. Miasta zrujnowane po alianckich nalotach. Ludzie gnieździli się w zimnych zalanych piwnicach. Panował głód. Można było jeść mięso niewiadomego pochodzenia albo próbować coś ukraść. Kobiety, te młodsze, ładniejsze, oddawały się alianckim żołnierzom za papierosy, czekoladę i konserwy. Bo - jak twierdzili niektórzy - lepiej upaść, niż pójść na dno. Ziemniak stał się czymś, dla czego warto było narażać życie. Zbierało się okruchy węgla i chrust na opał. Tak wyglądała ponura codzienność mieszkańców Kolonii, Hamburga czy Frankfurtu nad Menem.
Stig Dagerman - korespondent szwedzkiej gazety, wysłany, by opisać krajobraz po upadku Trzeciej Rzeszy - zobaczył w Niemcach nie sprawców największej tragedii XX wieku, ale ludzi trawionych przez głód, zimno i nędzę, zmagających się z rozgoryczeniem i poczuciem winy. Nie podważając skali niemieckich zbrodni, próbował zrozumieć, czy cierpienia zwykłych Niemców po wojnie to sprawiedliwość dziejowa, czy nieuprawnione okrucieństwo. Stworzył reportaże najwyższej próby, zachowujące aktualność wobec wciąż nierozwiązanych kwestii odpowiedzialności i kary za zbrodnie II wojny światowej.
UWAGI:
Oznaczenia odpowiedzialności: Stig Dagerman ; ze wstępem Elfriede Jelinek ; przełozyła Irena Kowadło-Przedmojska.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
W latach czterdziestych XX wieku, beskidzkie i bieszczadzkie wsie znikały, zarówno wskutek wysiedleń, jak i brutalnych mordów. Zostały opuszczone domy, pogorzeliska i masowe groby. Wołyń, Zawadka Morochowska, Bandera, AK, OUN, UPA, "Wołyniak", Łemkowie, Polacy, Ukraińcy, grekokatolicy, rzymscy katolicy, prawosławni - w kotle wzajemnych krzywd trudno o porozumienie, a jednak nowe pokolenia, choć dotknięte traumą przodków, próbują ostrożnie budować wzajemne relacje oparte na wspólnej pamięci. Tym usilnym staraniom przygląda się Paweł Smoleński, zadając trudne i niewygodne, lecz pozbawione osądu pytania, mapując świat złożony z antagonizmów, historycznych zaszłości, ale i prób zrozumienia wspólnej przeszłości, bez których niemożliwa jest wspólna przyszłość.
"Jest to książka o pamięci, o cierpieniu i nienawiści. Wszyscy bohaterowie tych reportaży pamiętają i nadal rozpamiętują zadany im kiedyś ból, wszyscy do dziś cierpią z powodu wyrządzonych im dawniej krzywd i nienawidzą tych, których mimo upływu lat traktują jako swoje największe zagrożenie, swoich nieprzejednanych wrogów. Książka jest świetnym studium tego, co Anglicy nazywają hate speach". RYSZARD KAPUŚCIŁSKI
UWAGI:
Oznaczenia odpowiedzialności: Paweł Smoleński ; [wstęp Ryszard Kapuściński].
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
To kolejna publikacja przygotowana w ramach projektu badawczego "Współczesne społeczeństwo polskie wobec przeszłości". Socjologowie polscy już od początku lat sześćdziesiątych podejmowali temat "żywej historii" - oddziaływania przeszłości na żyjące pokolenia . W ostatnich dekadach tematyka ta zyskała na znaczeniu, a w wielu krajach toczą się poważne, a często trudne i bolesne dyskusje o różnych sposobach reprezentowania zbiorowego doświadczenia. Prace przygotowane w ramach projektu badawczego "Współczesne społeczeństwo polskie wobec przeszłości" wnoszą do socjologicznej debaty propozycje teoretycznego ujęcia pamięci zbiorowej, podsumowania badań dawniejszych, nowe ustalenia empiryczne oraz wynikające z nich pytania i hipotezy.
W kulturze współczesnej, w kulturze później nowoczesności, jesteśmy świadkami i uczestnikami przełomu w obszarze pamięci społecznej. I tak, wciąż mamy do czynienia z upamiętnieniami charakterystycznymi dla przednowoczesności i nowoczesności, czego wyrazem jest ciągłe wykorzystywanie symboliki religijnej jako nośnika pamięci, wznoszenie pomników czy odtwarzanie rytuałów obchodów rocznicowych. Coraz częściej jednak pamięć społeczna wyraża się w wielu nowych formach, stymulowanych nowymi technikami komunikacji, archiwizacji itp., ale też w działaniach wskazujących na nowe sposoby przeżywania przeszłości, oparte na zmysłowym (estetycznym) i emocjonalnym zaangażowaniu w performans, odtwarzającym to co było.
Mając na uwadze ciągłości i zmiany widoczne w obszarze pamięci społecznej, autorzy niniejszej monografii podjęli się dyskusji wokół starych i nowych form manifestacji pamięci. Czytelnik znajdzie tu zarówno teksty teoretyczne, jak i szczegółowe studia przypadku. Publikacja pokazuje całe spektrum starych i nowych form upamiętniania: od pomników, przez muzea i rytuały upamiętniające, po rekonstrukcje historyczne. Ponadto czyni to, odwołując się do upamiętnień różnych wydarzeń historycznych, Holocaustu, zbrodni katyńskiej, rzezi wołyńskiej, Powstania Warszawskiego i rzezi Woli czy Bitwy Warszawskiej 1920 roku.
Rozdziały lub artykuły tej książki skatalogowano pod własnymi tytułami. Dostępne pod tytułem pracy zbiorowej. Bibliografia, netografia przy pracach. Oznaczenia [>>] odpowiedzialności: pod redakcją Zuzanny Bogumił i Andrzeja Szpocińskiego ; Instytut Studiów Politycznych PAN, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
Jest to praca wchodząca głęboko we współczesne kwestie społeczne i kulturowe, które mają obecnie miejsce w tym regionie. Ma ona charakter naukowy (co widać także po bibliografi i), ale przybiera również postać osobistego eseju socjologicznego o Śląsku i jego mieszkańcach. Jej autorka odwołuje się niejednokrotnie do swoich prac i badań na temat Śląska, które prowadziła od lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Pozwala to zrozumieć czytelnikowi zmiany, jakie dokonały się i dzieją się w tym regionie, jak ewolucję postrzegania regionu Śląska od traktowania go jako monolitu kulturowego w państwie polskim do dostrzeżenia jego autonomicznej wartości kulturowej w systemie demokracji.
Lektura tej pracy nie pozostawia czytelnika neutralnym, autorka angażuje mocno czytelnika w poznanie i zrozumienie tego, co obecnie tam się dzieje. Staje zawsze po stronie Ślązaków, którzy próbują wreszcie mówić swoim głosem i w swoim imieniu. To jest nie tylko dobra merytorycznie i poznawczo książka, ale jest ona także sprawnie napisana (czyta się ją z zainteresowaniem), ciekawa ze względu na różne przykłady historyczne oraz aktualna ze względu na obecne miejsce Śląska i Ślązaków w Polsce.
z recenzji dr hab. Sławomira Łodzińskiego, prof. UW
II. Niektóre sposoby badania problematyki etnicznej na Śląsku
a. Badania etniczne w polskiej socjologii
b. Badania etniczne na Śląsku
c. Moje badania na Śląsku w latach 2015-2016
III. Śląsk jako pogranicze
a. Śląsk w II Rzeczpospolitej Polskiej
b. II wojna światowa i powojnie – Śląsk w PRL
IV. Inna perspektywa spojrzenia na Śląsk. Socjologia postkolonialna,
teorie postkolonialne a grupa mniejszościowa w Polsce
a. Socjologia wobec problemów społeczności niemetropolitalnych
b. Społeczności pozametropolitalne a teorie postkolonialne
c. Śląsk jako kolonia?
V. Ślązacy w literaturze i literatura śląska
a. Śląsk w literaturze pięknej niemieckiej grupy dominującej
b. Śląsk w literaturze pięknej polskiej grupy dominującej
c. Ślązacy w oczach grup dominujących
d. Ślązacy sami piszący o Śląsku
VI. Pamięć o przeszłości
a. Pamiętanie i zapominanie przeszłości w oczach historyków
i socjologów
b. Historia a pamięć o przeszłości w praktyce
c. Wykorzystywanie przeszłości
VII. Pamięć o przeszłości na Śląsku
a. Historia Śląska w wersji grupy dominującej
b. Historia Śląska w wersji grupy zdominowanej
c. Cywilne spojrzenie na wojnę
d. Która przeszłość jest prawdziwa?
VIII. Co ludzie mówią? Jak działają?
a. Ślązacy? – Tak, Ślązacy!
b. Niemcy i praca w Niemczech
c. Kto reprezentuje Ślązaków?
d. Działania grupy dominującej wobec Śląska i odpowiedź Ślązaków
IX. Zakończenie
Bibliografia
Indeks przedmiotowy
Indeks osobowy
Summary: Silesia – still no change (?). People, culture and the Silesian
community in a postcolonial perspective *
UWAGI:
Mapa na stronie 2 okładki. Bibliografia, netografia na stronach 267-285. Indeksy. Streszczenie w języku angielskim. Oznaczenia odpowiedzialności: Maria Szmeja.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni